جراحی لاپاراسکوپی کیسه صفرا

سنگ های کیسه صفرا

نگاه کلی به سنگ کیسه صفرا

سنگ های کیسه صفرا توده های جامد و ریگ مانندی هستند که داخل کیسه صفرا تشکیل می شوند. کیسه صفرا در قسمت بالایی سمت راست شکم زیر کبد واقع شده است. (شکل شماره 1)

هر ساله تشخیص سنگ کیسه صفرا (کوللیتیاز) در بیشتر از یک میلیون آمریکایی صورت می گیرد و این تعداد به حدود 25 میلیون نفری که قبل از آن مبتلا به این بیماری بوده اند اضافه می شوند. خوشبختانه بیشتر افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا علائمی ندارند و نیازی به درمان ندارند. با این حال در بعضی موارد سنگ کیسه صفرا درد یا عوارض دیگری را پدید می آورد و باید از طریق برداشتن سنگها و یا کل کیسه صفرا درمان شود.

اطلاعات جزئی تر درباره سنگ کیسه صفرا به وسیله اشتراک قابل دسترسی هستند. (رجوع کنید به “رویکرد مداوای بیماران دارای سنگ کیسه صفرای عارضه ای”، “بیماری سنگ کیسه صفرای غیر عارضه ای در بزگسالان”، “درمان کولسیستیت حاد”، “درمان با تجزیه کردن برای مداوای سنگ کیسه صفرا”.)

فهرست مطالب
بازگشت به فهرست
01

کیسه صفرا چیست؟

کیسه صفرا یک عضو کیسه مانند و گلابی شکل با دیواره ماهیچه ای است که 3 تا 6 اینچ (یعنی 7.5 تا 15 سانتیمتر) طول داشته در قسمت بالای سمت راست شکم زیر کبد قرار دارد. (شکل شماره 2) کیسه صفرا به کبد و روده از طریق لوله های کوچکی به نام مجراهای صفرا مرتبط است. (شکل شماره 1)

وظیفه اصلی کیسه صفرا ذخیره کردن و غلیظ کردن صفرا است. صفرا مایعی قهوه ای مایل به سبز است که به وسیله کبد تولید می شود. صفرا برای هضم و جذب غذاهای چرب و برای جذب ویتامین های مهم محلول در چربی مورد نیاز است.

بین وعده های غذایی کیسه صفرا شل می شود تا صفرا به داخل آن جریان یابد و در آنجا ذخیره و غلیظ شود. (شکل شماره 1) هنگام صرف غذا غذاهای چرب در روده کوچک موجب می شوند که کیسه صفرا جمع شده (منقبض شده) و مقداری از محتویات خود را به داخل روده بریزد. بعد از ساعاتی کم کیسه صفرا شل شده و به حالت اولیه خود بازگشته و ذخیره کردن صفرا را دوباره آغاز می کند.

بازگشت به فهرست
02

سنگ های کیسه صفرا

سنگ های کیسه صفرا توده هایی از مواد جامد که در داخل کیسه صفرا تشکیل می شوند. سنگ های کیسه صفرا ممکن است به اندازه لکه هایی کوچک ریز و یا به اندازه خود کیسه صفرا درشت باشند. با این حال اکثریت غالب آنها کوچکتر از 1 اینچ (2.5 سانتیمتر) بوده و یکی از دو نوع اصلی کلسترول یا رنگ دانه هستند. به خاطر اینکه سنگ های کلسترولی با احتمال بیشتری نسبت به سنگ های رنگ دانه ای به درمان های غیر جراحی پاسخ می دهند نوع سنگ کیسه صفرا اهمیت دارد.

  • سنگ های کلسترولی کیسه صفرا تقریبا 80 درصد سنگهای کیسه صفرا در کشور های توسعه یافته شامل آمریکا هستند.
  • سنگ های رنگ دانه ای حدود 20 درصد سنگهای کیسه صفرا هستند.
بازگشت به فهرست
03

فاکتورهای خطر در سنگ کیسه صفرا

متخصصین به طور دقیق نمی دانند که چرا سنگ کیسه صفرا به وجود می آید. با این حال بسیاری از افراد دارای صفرای با میزان به طور غیر طبیعی بالای غلظت کلسترول و یا کلسیم هستند که از آنها امکان تشکیل سنگ وجود دارد.

تعدادی فاکتور هستند که خطر ایجاد سنگ کیسه صفرا را افزایش می دهند:

  • جنسیت: سنگ کیسه صفرا در زنان شایعتر است.
  • سن: خطر سنگ کیسه صفرا با بالا رفتن سن افزایش می یابد. ایجاد این وضعیت در اطفال بسیار نادر است و به طور صعودی با گذشت زمان مخصوصا بعد از 40 سالگی شایع تر می شود.
  • سابقه در خانواده و ژنتیک: سنگ کیسه صفرا در بعضی خانواده ها شایع تر است، و این موضوع نشان دهنده این است که وراثت در ایجاد این بیماری نقش دارد.
  • عوامل دیگر: شرایط دیگری نیز می توانند خطر ایجاد سنگ کیسه صفرا را افزایش دهند من جمله:
    – بارداری
    – استفاده از داروهای حاوی استروژن (مثل قرصهای پیشگیری از بارداری)
    – چاقی
    – پرهیز مکرر از غذا خوردن
    – کاهش وزن سریع (شامل بیمارانی که تحت جراحی های کاهش وزن قرار می گیرند نیز می شود.)
    – کم بودن فعالیت فیزیکی
    – دیابت
    – بیماری سلول داسی شکل (و دیگر وضعیت هایی که مرتبط با تخریب سریع سلولهای گلبول قرمز می باشند، مثل بیماران دارای دریچه های قلبی مکانیکی)
    – سیروز یا زخم جدی کبد
    – داروهایی خاص
بازگشت به فهرست
04

علائم سنگ کیسه صفرا

سنگ کیسه صفرای بدون علامت: اکثر افرادی که سنگ کیسه صفرا دارند علائمی نشان نمی دهند. سنگ های این افراد “ساکت” باقی می مانند. سنگهای بدون علامت بیشتر با سی تی اسکن یا اسکن فراصوت که به دلایل دیگر انجام می گیرند شناسایی می شوند. سنگ کیسه صفرای بدون علامت نیازی به درمان ندارد چون اولین علامت های آن معمولا خفیف است و برداشتن کیسه صفرا همراه با خطرهایی می باشد.

اگر سنگ کیسه صفرای بدون علائم دارید باید از علائم اصلی سنگ کیسه صفرا مطلع باشید چرا که ممکن است در صورت ایجاد علائم نیاز به درمان داشته باشید. (قسمت “کولیک صفراوی” در پایین را ببینید.) (قسمت “رویکرد مداوای بیماران دارای سنگ کیسه صفرای عارضه ای” را ببینید.)

بازگشت به فهرست
05

کولیک صفراوی

کولیک صفراوی که درد سنگ کیسه صفرا یا درد صفراوی هم نامیده می شود شایع ترین علامت سنگ کیسه صفرا است. کولیک صفراوی موجب حملات درد شکمی معمولا در قسمت بالای سمت راست شکم درست زیر دنده های پایینی می شود. همچنین ممکن است احساس تهوع، استفراغ، و درد در شانه سمت راست یا سمت راست پشت داشته باشید.

کولیک صفراوی معمولا هنگامی که کیسه صفرا در واکنش به غذاهای دارای چربی منقبض می شود رخ می دهد. انتقباض کیسه صفرا موجب فشرده شدن سنگها و مسدود شدن محل خروجی کیسه صفرا می شود. هنگامی که چند ساعت بعد از غذا کیسه صفرا منبسط  می شود درد رو به کاهش می رود. در بعضی افراد بدون اینکه بیمار غذا خورده باشد درد اتفاق می افتد.

اگر اولین درد ناشی از کولیک صفراوی برایتان اتفاق بیفتد احتمال زیادی وجود دارد که علائم بیشتری در آینده بروز کنند. چنین علائم بازگشت کننده ای معمولا شدیدتر هستند و گهگاه ایجاد عوارض می کنند.

بازگشت به فهرست
06

عوارض سنگ های کیسه صفرا

کولسیستیت حاد: کولسیستیت حاد به التهاب کیسه صفرا اطلاق می شود. کولسیستیت حاد هنگامی به وقوع می پیوندد که انسداد کامل کیسه صفرا به دلیل وجود سنگ اتفاق می افتد. بر خلاف کولیک صفراوی که ظرف چند ساعت برطرف می شود، درد کولسیستیت حاد مداوم است و تب نیز همراه با آن معمول است.

کولسیستیت حاد وضعیت دشواری است که نیازمند درمان طبی فوری در بیمارستان است. درمان شامل مایعات IV، داروی درد، و گاهی اوقات آنتی بیوتیکها می شود. جراحی برداشتن کیسه صفرا معمولا در طول دوره بستری در بیمارستان یا مدت کوتاهی پس از آن توصیه می شود. اگر کولسیستیت حاد درمان نشود می تواند منتهی به پارگی کیسه صفرا شود که یک وضعیت تهدید کننده به مرگ است. (“درمان کولسیستیت حاد” را ببینید.)

کولدوکولیتیاز: این عارضه در صورتی ممکن است ایجاد شود که یک یا چند سنگ کیسه صفرا کیسه صفرا را ترک کنند و ناحیه ای که صفرا وجود دارد را مسدود کنند. این ممکن است منجر به این حالات شود:
– زردی: یعنی رنگ پریدگی زرد رنگ پوست و چشمها.
– کولانژیت حاد: یعنی عفونت مجراهای صفراوی که ایجاد درد، خارش، و تب می کند. کولانژیت حاد نیازمند درمان سریع است که معمولا همراه با برداشتن کیسه صفرا از طریق یک روش غیر جراحی موسوم به “کولانژیوپانکرئاتوگرافی آندوسکوپیک عقب رونده” به اختصار ERCP است. (قسمت “اطلاعات برای بیماران در مورد ERCP، بیشتر از اطلاعات مبتدی” را ببینید.)
– پانکرئاتیت حاد: یعنی التهاب ناگهانی لوزالمعده که منجر به درد شدی شکم می شود. (قسمت “اطلاعات برای بیماران در مورد پانکرئاتیت حاد، بیشتر از اطلاعات مبتدی” را ببینید.

بازگشت به فهرست
07

تشخیص سنگ کیسه صفرا

تشخیص سنگ کیسه صفرا دو بخش دارد: یکی تشخیص اینکه سنگ کیسه صفرا وجود دارد یا نه، و دیگری تشخیص اینکه سنگ های کیسه صفرا دلیل بروز علائم هستند یا نه.

سنگهای کیسه صفرا معمولا از طریق استفاده از فراصوت، یک آزمایش بدون درد که با استفاده از امواج صوتی تصویر کیسه صفرا را ارائه می دهد، شناسایی می شوند. فراصوت آزمایشی دارای بیشترین حساسیت برای پیدا کردن سنگ کیسه صفرا است. با این حال سنگ های کیسه صفرا توسط دیگر آزمایشات تصویربرداری هم قابل مشاهده هستند.

داشتن سنگ کیسه صفرا به آن معنا نیست که علائمی که دارید حتما ناشی از سنگ کیسه صفرا است. بنابراین اگر در مورد ارتباط سنگ کیسه صفرا با علائم تردیدی وجود دارد آزمایشات دیگری نیز ممکن است تجویز شوند.

بازگشت به فهرست
08

درمان سنگ کیسه صفرا

سه راه حل کلی برای بیماران سنگ کیسه صفرا وجود دارد. بهترین راه حل بستگی به شرایط فردی شما دارد:

  • رویکرد انتظار: کاری انجام نمی شود، صبر می کنید و نظاره گر هستید.
  • درمان با جراحی: کیسه صفرا و سنگها را خارج می کنند.
  • درمان غیر جراحی: سنگها را از بین می برند در حالی که خود کیسه صفرا حفظ می شود.

درمان با جراحی

کولسیستکتومی: کولسیستکومی یک جراحی است که طی آن کیسه صفرا برداشته می شود. در ایالات متحده این جراحی یکی از شایع ترین جراحی ها می باشد. جراحی در اتاق مخصوص جراحی بعد از بیهوش کردن انجام می گیرد.

کیسه صفرا عضو مهمی است اما شما می توانید بدون آن هم زندگی کنید. برداشتن کیسه صفرا معمولا عوارض جدی ایجاد نمی کند. با ابن حال نیمی از اشخاصی که کیسه صفرای آنها خارج شده است دچار شل شدن مدفوع، گاز شکمی و نفخ می شوند که در اکثر افراد این علائم خفیف بوده، نیاز به درمان نداشته، و با گذشت زمان بهتر می شوند.

جراحی می تواند از طریق یک شکاف باز (برش) در پوست انجام گیرد. در بیشتر بیماران جراحی با استفاده از ابزار های کوچک و یک دوربین تصویری که از طریق چند حفره سوراخ شده کوچک، داخل شکم قرار داده می شوند انجام می پذیرد. این روش کولسیستکتومی لاپاروسکوپیک نام دار

بازگشت به فهرست
09

درمان های غیر جراحی

درمان های فاقد جراحی برای بعضی بیماران سنگ کیسه صفرا، بیشتر آنهایی که نمی توانند تحت عمل کولسیستکتومی قرار بگیرند، امکان پذیر هستند. این نوع درمان ها با حفظ کردن کیسه صفرا مشکل سنگ کیسه صفرا را برطرف می کنند. نقطه ضعف اصلی این روش این است که با گذشت زمان امکان بازگشت سنگ کیسه صفرا وجود دارد. (قسمت “درمان با تجزیه کردن برای مداوای سنگ کیسه صفرا” را ببینید.)

قرص اسید صفرا

قرص اسید صفرا (اسید اورسودئوکسیکولیک یا اورسودیول) دارویی است که می تواند سنگهای کیسه صفرا نوع کلسترولی را تجزیه کرده و بشکند. حدود دو سوم اشخاصی که این قرص را دریافت می کنند ظرف دو یا سه ماه بعد از آغاز درمان علائم بیماری در آنها برطرف می شود. با این حال ممکن است چند سال طول بکشد تا سنگها کاملا از بین بروند. این درمان بی خطر بوده و بیماران به خوبی نسبت به آن تحمل نشان می دهند. بعضی از افراد دچار اسهال خفیف و موقت می شوند.

به دلیل تاثیر کند درمان با اسید صفرا این روش در افرادی که علائم مکرر سنگ کیسه صفرا دارند مفید نیست. درمان با اسید صفرا برای افرادی که دارای سنگهای کلسترولی ریز هستند و کیسه صفرای آنها هنوز کار می کند، که این را از طریق مطالعات با تصویربرداری می توان تعیین کرد، بیشترین اثربخشی را دارد. حتی در این حالت نیز از بین بردن سنگها در بعضی بیماران ممکن است ناموفق باشد.

بازگشت به فهرست
10

سنگ شکنی با امواج شوک خارج از بدن

سنگ شکنی با امواج شوک خارج از بدن (ESWL) به وفور برای سنگ کلیه استفاده می شود اما برای درمان سنگ کیسه صفرا دیگر مطلوب نمی باشد. در سراسر جهان تنها تعداد کمی مرکز هنوز این درمان را ارائه می دهند. این روش از امواج شوک برای خرد کردن سنگها به تکه های کوچکتر و شن که پس از آن راحت تر می توانند با قرص اسید صفرای خوراکی تجزیه شوند، استفاده می کند. این روش بیشترین تاثیرگذاری را در افرادی دارد که وزن عادی دارند (مبتلا به چاقی نیستند)، کمتر از سه سنگ دارند، و کیسه صفرای آنها به درستی عمل می کند.

عمل درمانی ممکن است برای بیمار ناراحت کننده باشد اما دادن داروی آرام بخش می تواند به کاهش ناراحتی کمک کند. همچنین ممکن است گاهی اوقات هنگامی که تکه های خرد شده سنگ وارد مجرای صفراوی می شوند موجب حملات درد صفراوی بشود.

به دلیل اینکه برای پاک کردن سنگهای تکه تکه شده و مواد باقی مانده مداوا با اسید صفرا لازم است، سنگ شکنی بیشتر برای درمان سنگهای کلسترولی استفاده می شود. میزان موفقیت سنگ شکنی در مورد سنگهای کیسه صفرا متغیر است، به طوری که مراکز درای تجربه بالا 90 تا 100 درصد بیماران دارای یک سنگ را با موفقیت مداوا می کنند و در مورد اشخاص دارای دو یا سه سنگ تا 67 درصد بیماران را با موفقیت مداوا می کنند.

بازگشت به فهرست
11

عود کردن سنگ کیسه صفرا

نقطه ضعف اصلی درمانهای بدون جراحی این است که چون کیسه صفرا هنوز در جای خود قرار دارد امکان دوباره ایجاد شدن سنگ وجود دارد. با درمان اسید صفرا، در حدود 50 درصد اشخاص طی پنج سال اول سنگ کیسه صفرا عود می کند. اگرچه علائم همیشه دوباره بروز نمی کنند و همیشه هم نیاز به درمان نیست. بعد از کولسیستکتومی در درصد کمی از بیماران سنگهای کیسه صفرا ممکن است در مجرای صفراوی بار دیگر ایجاد شوند. (قسمت “رویکرد آندوسکوپیک برای سنگهای مجرای صفراوی: تکنیک های استاندارد و سنگ شکنی مکانیکی” را ببینید.)

بازگشت به فهرست
12

پیشگیری از سنگ کیسه صفرا

به منظور سعی در جلوگیری از عود کردن سنگ کیسه صفرا توصیه می شود که با خوردن میزان کالری به اندازه و ورزش کردن حداقل سی دقیقه در پنج روز در هفته سعی کنید وزن خود را در حد سالم نگه دارید. اگر برنامه ای برای کاهش وزن سریع دارید مثل جراحی کاهش وزن، پزشک یا پرستار شما باید شما را تحت نظر داشته باشد. در حین کاهش وزن به منظور پیشگیری از ایجاد سنگ کیسه صفرا ممکن است قرصهای اسید صفرا تجویز شوند.

مطالب مرتبط

جراحی لاپاراسکوپی آشالازی

نگاه کلی به آشالازی آشالازی یک بیماری غیر شایع مربوط به بلعیدن است که در هر صد هزار نفر یک…

متن کامل